BEELDVERHAAL
Hans Op de Beeck nodigt uit op Nachtreis
Anderlecht/Antwerpen - Het atelier is waar de tocht begint. In de Anderlechtse werkplaats van alleskunstenaar Hans Op de Beeck wordt ze voorbereid: de Nachtreis waarop hij ons, tochtgenoten, vanaf 22 maart meeneemt in het KMSKA.
Aan de muur bij de ingang van het atelier hangt de to-do-lijst van de dag. Er moet gepolierd en geschuurd worden, er zijn laatste handen te leggen aan objecten en voetstukken. In de ruimte zijn medewerkers in geconcentreerde stilte aan de slag. Daar staat de hemelsfeer die een belangrijk element in de komende tentoonstelling zal worden, een tafel verder ligt de vogel, vleugels gespreid, die een element van beweging zal brengen. Een verdieping lager staan objecten klaar om in kratten gepakt te worden: een klein plantsoen van kale bomen, een nederzetting van raadselachtige bouwsels. Zetstukken voor de grootste tentoonstelling die Hans Op de Beeck tot nu toe in eigen land opstelt - bijna verbijsterend in feite ook de allereerste. “Dat dat zo is, komt alleen omdat er nooit een uitnodiging was,” zegt Op de Beeck nuchter. “Voor het eerst kunnen mijn kinderen een grote tentoonstelling zien, naar de buitenlandse expo’s gaan is er door school en andere verplichtingen nooit van gekomen.”
De bedenking mag geheel terzijde klinken maar ze is typerend voor de manier waarop hij zijn werk maakt - met zijn team van assistenten, in het oude nijverheidspand in Anderlecht waar hij ook met zijn gezin woont. De kunst die hier vandaan komt, en binnen enkele weken eindelijk in haar rijkdom bij ons te zien is, ademt de toegewijde atmosfeer waarin ze ontstaan is. En die niets met een comfort zone te maken heeft. Daarvoor is Op de Beeck al decennia lang teveel de man van nieuwe uitdagingen. De beeldend kunstenaar - virtuoos aquarellist - is beeldhouwer, maker van grootse installaties, videast, scenograaf, schrijver, regisseur van theater en opera. En in al die gedaantes van de alleskunstenaar steeds onverwisselbaar zichzelf. Zoals hij ook in de door hem gecreëerde parallelle wereld eenheid brengt in de meest uiteenlopende componenten, beelden, referenties. Dat zal ook in Antwerpen zo zijn: verkleinde werkelijkheid naast uitvergroting, personages van jong tot oud, anachronistische verwijzingen naar verschillende tijds- en stijlperiodes (ook naar de verzameling van het Koninklijk Museum zelf). Er komen Wunderkammer-reminiscenties naast alledaagse voorwerpen. Er zullen bekende Op de Beeck-elementen bij zijn - de carrousel en de chesterfields. De uitnodiging geldt een nocturne, een reis door de nacht. En ook daarvan wil de kunstenaar alle mogelijkheden openen. De nacht is tijd van verstilling, meditatief kijken naar de dingen in een ander licht dan dat van de dag. Maar hij is ook mogelijkheid tot ontsporing - tijd van duisternis.
Voor Op de Beeck is de werkelijkheid in al die facetten niet iets om mimetisch te herhalen. Hij evoceert, roept op, creëert ruimte voor rust en beschouwing - hij schuwt het woord vertedering niet. De toeschouwer/reiziger brengt ook leven in het nachtelijke landschap (de kunstenaar vindt selfies geen bezwaar). En kleur. Want in Op de Beeck-stijl zal ook de Nachtreis door een universum van grijs met wit en zwart trekken. De achromie/monochromie zorgt voor eenheid en mysterie. Op de Beecks grijs - waarnaar hij lang gezocht heeft - haalt dingen uit hun alledaagse bontheid maar versterkt vreemd genoeg daardoor juist hun herkenbaarheid en hun vermogen om ons, in hun een-tonigheid, aan te spreken. Je gaat ze pas goed zien nu ze hun kleur achtergelaten hebben. Het grijs geeft mensen, dieren, dingen een nieuwe huid: fluwelig, tactiel, zachtjes lichtend. “Ik wilde een pigment dat deel lijkt van de materie”, zegt de kunstenaar over zijn zoektocht (naar wat we misschien zijn IOG mogen noemen, zijn International Op de Beeck Grey?).
En nu kunnen we ons onderdompelen in het universum van grijstonen - humane nuances die misschien wel de grootste nood van onze tijd zijn.
De Nachtreis, vanaf 22 maart in KMSKA Antwerpen.
- Marc Van de Weyer
